چهارشنبه، اردیبهشت ۳۰، ۱۳۸۸

چرا آیت الله خامنه‌ای از دولت نهم حمایت می‌کند؟

(برای بی بی سی) آیت الله علی خامنه ای، رهبر ایران، با نزديک شدن انتخابات ریاست جمهوری در این کشور بر اشارات خود در مورد نامزدها و چگونگی رقابت های انتخاباتی افزوده و از اموری سخن گفته است که از نگاه او نامزدها و رأی دهندگان باید آنها را در نظر بگیرند.

با وجود اینکه آقای خامنه ای روز اول فروردین ماه گفته بود که حمایت های او از دولت موضع گیری انتخاباتی نیست، سخنرانی های اخیر او در کردستان، از نظر برخی کارشناسان انتقاد تلویحی از نامزدهای اصلاح طلب انتخابات و حمایت از دولت محمود احمدی نژاد قلمداد شد.

او انتقادات نامزدها از وضعیت کشور را "خلاف واقع" خواند و گفت باور نمی کند که نامزدها "از روی صدق و صفا" آن حرف ها را بزنند؛ نامزدهای انتخاباتی را که "برای جلب توجه دیگران" به گفته او "حرف غربی ها را تکرار می کنند"، متهم کرد که با هویت اسلامی و ایرانی مخالفند و گفت که وقتی کسی در تریبون های جهانی در مقابل آمریکا و اسرائیل می ایستد، "عده ای اینجا خجالت می کشند".

این سخنان در حالی بیان می شد که نامزدهای اصلاح طلب، وضعیت اقتصادی کشور را خطرناک می خواندند، سیاست های اقتصادی دولت را خلاف معیارهای شناخته شده جهانی می دانستند و به آقای احمدی نژاد به دلیل حضور در اجلاس ژنو (دوربان ۲) انتقاد می کردند.

ناظران با استناد به همين اشارات، از تمایل احتمالی رهبر جمهوری اسلامی ايران به يکی از نامزدهای حاضر در رقابت های انتخاباتی سخن می گويند.

اما حمایت رهبر جمهوری اسلامی از یک جناح سیاسی در ایران امری بی سابقه نیست. در دوره آیت الله خمینی هم گفته می شد که او عمدتا از جناح چپ نظام در مقابل جناح راست حمایت می کند.

نامزدهای فعلی جناح اصلاح طلب ایران، میرحسین موسوی و مهدی کروبی، هر دو از حمایت های آیت الله خمینی بهره مند بودند و به آن افتخار می کنند.

با این وجود به نظر نمی رسد که پيامدهای گرایش رهبری نظام به یک جناح، برای جناح رقيب در سی سال گذشته به يک اندازه بوده است.

تفاوت وضعیت فعلی با گذشته در این است که در زمان آیت الله خمینی، سیاستمداران جناح راست به دلیل نزدیک بودن به نهاد سنتی روحانیت آسیب پذیری کمتری داشتند.

جناح راست همچنین نهادهای تعیین کننده ای مانند شورای نگهبان را در اختیار داشت؛ هر چند وقتی اختلافی میان جناح های چپ و راست در می گرفت، آیت الله خمینی معمولا به نفع جناح چپ دخالت می کرد.

اما امروز نفوذ جناح اصلاح طلب در حکومت بسیار محدودتر و آسیب پذیری آنها در مقابل حملات محافظه کاران بیشتر است.

تفاوت دیگر میان دوران گذشته با شرايط فعلی این است که در زمان آیت الله خمینی، هرچند گروه هایی از اقلیت جامعه از نقض حقوق خود شکایت داشتند، رای اکثریت مردم عموما با نظر آیت الله خمینی همراه بود، اما در دوران آیت الله خامنه ای، دست کم در انتخابات ریاست جمهوری سال های ۱۳۷۶ و ۱۳۸۰ و انتخابات مجلس ششم، نتیجه انتخابات تا حدودی بر خلاف انتظار آقای خامنه ای رقم خورد.

گروهی از ناظران می گويند که همين مساله باعث شد که اندیشه سازماندهی نیروهای حامی "نظام" در مساجد و بسیج به وجود آید. عده ای این کار را با الگوی حزب حاکم سوریه مقایسه می کنند که با تأمین منافع هواداران حکومت و سازماندهی آنها، دوام حکومت را تضمین کرده است.

انگیزه و الگو هر چه بود، نتیجه این شد که مساجد و بسیج در سال های اولیه دهه ۱۳۸۰ جمع بزرگی را سازماندهی کردند که به نظر می رسد بیشتر به شخص آیت الله خامنه ای به عنوان رهبر نظام وفادارند تا نهاد سنتی روحانیت.

پیروزی محمود احمدی نژاد در نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران را (که گفته می شد با همراهی گروه بزرگی از بسیجیان به دست آمد) می توان نخستین ثمره این سازماندهی تلقی کرد.

شاید به همین دلیل است که آقای احمدی نژاد در مواردی چون مخالفت شدید مراجع با ادامه کار معاون خود اسفندیار رحیم مشائی، بدون نگرانی و بدون روبرو شدن با دشواری های بزرگ، بر موضع خود باقی ماند و اکنون هم از حمایت جناح راست سنتی احساس بی نیازی می کند.

اين رويکرد اگرچه ممکن است در عمل با نواقصی نيز همراه شده باشد، دستاوردهایی داشته که می تواند پاسخی به اين سوال قلمداد شود که: چرا آیت الله خامنه ای با وجود همه مشکلات، از دولت آقای احمدی نژاد حمایت کرده است؟